Công tác Lịch sử Đảng
Xuân Tô - xã Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân
- Được đăng: Thứ ba, 25 Tháng 2 2020 14:37
- Lượt xem: 3535
(TGAG)- Xã Xuân Tô (nay là thị trấn Tịnh Biên) thuộc huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang. Phía Bắc và Tây Bắc giáp vương quốc Campuchia. Phía Đông giáp xã An Phú, phía Nam giáp xã An Nông và An Cư.
Trong kháng chiến, Chi bộ và Nhân dân Xuân Tô luôn anh hùng, bất khuất, lập nên những chiến công hiển hách, góp phần vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Đặc biệt, trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước Xuân Tô đã lập được những thành tích xuất sắc trong các hoạt động chính trị, vũ trang, binh vận…
Năm 1955, hơn 1.000 đồng bào Khmer ở Tịnh Biên, Tri Tôn (Xuân Tô có khoảng chục người tham gia) được các sư sãi, à cha dẫn đầu kéo đến dinh tỉnh trưởng Châu Đốc, tố áo bọn lính của Ba Cụt, Hai Ngoán kéo đến chiếm đóng Bảy Núi từ cuối năm 1954, chúng cướp của giết người, hãm hiếp phụ nữ, tống tiền, bắt cóc... Đồng bào đòi trừng trị bọn này, đòi trả “Việt Minh” về bảo vệ Nhân dân vì chính quyền quốc gia không bảo vệ được dân.
Tháng 7/1955, cả tỉnh nổi lên phong trào đổi bạc xé hai. Riêng 4 xã Thới Sơn, Nhơn Hưng, Xuân Tô, An Phú có tới hơn 1.000 đồng bào biểu tình trước dinh quận trưởng. Quận trưởng tránh né không dám ra, cho phụ tá ra nói quận trưởng hứa sẽ cho đổi bạc xé hai và mời mọi người uống nước rồi giải tán.
Thực hiện chỉ đạo của Huyện ủy, Chi bộ Xuân Tô bám và kiên trì vận động Nhân dân đấu tranh chống địch bắt lính, vận động thanh niên bỏ lên núi sống hoặc sang Campuchia làm ăn; làm đơn xin miễn quân dịch gửi lên Ủy hội quốc tế ở Tân Châu (cả xã có hàng trăm đơn gửi đi). Giáo dục, răn đe địa chủ giảm tô 2 hộ. Chống học tập “tố cộng” bằng cách né tránh, viện lý do không đi, nếu bị bắt đi thì gây ồn ào, mất trật tự.
Hưởng ứng phong trào Đồng khởi, đêm 23 rạng 24/9/1960, Chi bộ Xuân Tô phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cá nhân. Các đồng chí chuẩn bị súng giả, khí đá, pháo đại, đến ngày mang ra phát hỏa uy hiếp địch. Nhân khi chúng hoang mang, du kích ập đến nhà trưởng ấp Tà Ngáo, ấp Cây Dầu, ấp Mai Trung và một số tên khác làm chỉ điểm, ác ôn để cảnh cáo, đe dọa buộc chúng nằm im, hạ uy thế đồn 15 không được bung ra đi đàn áp quần chúng. Trong số tề điệp có trưởng ấp Mai Trung ác ôn nhất bị ta bắt xử tử. Lực lượng cách mạng vận động Nhân dân nổi dậy giải tán chính quyền và làm chủ hoàn toàn ấp Mai Trung, cùng lực lượng xã An Phú võ trang tuyên truyền ra tận bờ kênh Vĩnh Tế. Kết hợp với lực lượng Nhơn Hưng, Thới Sơn khống chế lộ giao thông Nhà Bàng - Tịnh Biên.
Khí thế Đồng khởi tại Xuân Tô thúc đẩy phong trào cách mạng tại địa phương phát triển, thanh niên gia nhập du kích được một tiểu đội. Chi bộ phát triển thêm được đảng viên. Ấp Mai Trung được xây dựng thành ấp chiến đấu.
Sáng ngày 5/10/1960, nhân ngày lễ Chum Banh (Đônta) của đồng bào Khmer có khoảng trên 10.000 người ở các xã trong huyện xuống đường kéo đến các trung tâm huyện, xã, đồn bốt địch đấu tranh đòi chấm dứt càn quét, giết người, hủy bỏ luật 10/59, bồi thường nhân mạng… Đồng bào Xuân Tô cùng các xã xung quanh kéo ra Tịnh Biên đấu tranh buộc địch phải nhượng bộ, hứa để bà con tự do đi lại làm ăn và thôi càn quét, bắn pháo bừa bãi…
Ngày 25/3/1963, một tiểu đoàn chủ lực trung đoàn 31 ngụy tiến quân càng vào núi Két, Ô Tà Bang, núi Dài nhỏ (Xuân Tô). Du kích Xuân Tô kết hợp với du kích Thới Sơn, An Phú, Nhơn Hưng và bộ đội huyện bám địa hình đánh trả quyết liệt suốt 2 ngày, diệt 40 tên, thu 2 súng. Tháng 4/1963, địch lại điều 1 tiểu đoàn chủ lực càn vào núi Dài nhỏ, có phi pháo yểm trợ. Du kích Xuân Tô gồm 12 đồng chí cùng du kích An Phú, Nhơn Hưng, kết hợp với bộ đội huyện đánh trả quyết liệt, diệt 42 tên, thu 16 súng, đẩy lui được mũi tấn công. Ngày 18/7/1963, ta diệt 2 trung đội địch đi mở đường (có 2 tên cố vấn Mỹ), phá hủy 2 xe GMC, thu 30 súng. Ngày 28/7/1963, ta diệt thêm 15 tên, phá hủy 1 xe GMC, 1 xe nồi đồng, thu 15 súng. Buộc địch phải rút khỏi các căn cứ và vùng giải phóng chiếm được. Ngày 25/11/1963, du kích Xuân Tô kết hợp bộ đội huyện phục kích tại vườn ông Tám Đỏ khu vực cốt 13 ấp Mai Trung đánh tan rã 1 trung đội bảo an mở đường từ Tịnh Biên đi Nhà Bàng. Quận trưởng Tịnh Biên trực tiếp chỉ huy 2 trung đội bảo an có một phân đội xe bọc thép M113 yểm trợ đến cứu nguy, bộ đội tiếp tục chặn đánh. Ta diệt 14 tên, bắt sống 9 tên, nhiều tên bị thương, bắn cháy 1 xe M113, thu được 13 súng (có 3 trung liên), 1 máy PRC10, nhiều quân trang quân dụng. Số tù binh bị bắt được ta giáo dục, rồi thả về.
Ngày 30/3/1967, 2 đại đội lính chủ lực của sư đoàn 9 được 17 xe M113 yểm trợ càn vào Ô Tà Bang, núi Dài nhỏ. Bộ đội huyện, du kích các xã Xuân Tô, Thới Sơn, Nhơn Hưng, Văn Giáo đặt mìn phục kích, bắn cháy 1 xe M113, 3 xe M113 khác trúng mìn đứt xích, buộc chúng rút lui. Ba ngày sau, chúng tăng viện lên 1 tiểu đoàn có máy bay, xe M113 yểm trợ càn vào như cũ. Lực lượng ta lại đánh trả diệt thêm 26 tên. Trong 2 trận, ta thu được 1 trung liên. Sau 2 lần thất bại, địch rút lui. Đầu tháng 5/1967, du kích Xuân Tô tham gia cùng bộ đội huyện tập kích đóng chốt ở điện Bướm và cao điểm ở núi Dài nhỏ. Kết quả ta diệt 1 tiểu đội, trong đó có 3 tên chết, 4 tên bị thương, thu 2 khẩu súng carbin, 1 khẩu garăng. Đầu tháng 9/1967, du kích Xuân Tô, An Phú, Nhơn Hưng tham gia cùng bộ đội huyện phục kích tại bọng xã Lành. Địch đi từ Nhà Bàng bằng xe GMC lọt vào trận địa. Sau ít phút chiến đấu ta diệt gọn 1 trung đội, 10 tên bị thương, bắt sống 8 tên, thu 19 súng các loại (có 1 trung liên, 1 M79), 2 máy PRC25.
Từ ngày 12/5 đến ngày 21/5/1969, du kích các xã đã có 20 lần hoạt động, loại khỏi vòng chiến đấu 12 tên địch. Liên tục cắt tuyến giao thông Nhà Bàng - Tịnh Biên, Nhà Bàng - Vĩnh Trung. Ngoài ra, du kích xã Xuân Tô phối hợp với bộ đội huyện, bộ đội chủ lực đoàn 69 đánh một số trận lớn như: Tập kích đồi 84, diệt 5 tên, bắt sống 1 tên, thu 4 súng; tập kích cao điểm núi Trà Sư, pháo kích địch chốt trong Nhà Bàng, núi Đất, đánh tàu ở kinh Vĩnh Tế, giải phóng các ấp cũ bị địch chiếm.
Công tác đấu tranh chính trị diễn ra liên tục do phụ nữ làm nòng cốt, đấu tranh trực diện với địch, khi thì 5, 7 người, có khi cả trăm người kéo về huyện, vào đồn đòi địch không được càn quét, bắn phá, thả bơm bừa bãi vào vườn rẫy để đồng bào làm ăn; đòi con em, chồng, cha về nhà, không đi lính đánh thuê cho Mỹ, đòi thường nhân mạng, không được gom dân… Trước yêu sách chính đáng của Nhân dân buộc địch nhiều phen nhượng bộ, có khi chấp nhận yêu sách tại chỗ.
Chi bộ xã còn vận động chùa ủng hộ cách mạng: Tiếp tế lương thực, thuốc men… góp phần đáng kể hình thành hệ thống hậu cần quy mô lớn cung cấp cho đoàn 61 bộ đội chủ lực khi về Bảy Núi. Ngoài ra, Chi bộ còn vận động tín đồ tham gia cách mạng và có 7 tín đồ đã anh dũng hy sinh cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Từ đêm 5/12/1974, bộ đội huyện và du kích xã Xuân Tô, Thới Sơn… nổ súng tấn công địch, trong đợt này diệt 20 tên, làm bị thương 10 tên, bắt sống 30 tên, thu 12 súng. Để đối phó lại, địch mở trên 500 trận càn lớn nhỏ vào các căn cứ ta trong huyện, ta vừa tổ chức đánh càn vừa tham gia hoạt động tấn công địch nhiều nơi, diệt gần 200 tên địch, thu 30 súng.
Trưa ngày 30/4/1975, lực lượng xã Xuân Tô chiếm căn cứ núi Đất, bao vây Tịnh Biên và khống chế các đường giao thông chính yếu. Đến 20 giờ ngày 30/4/1975, ta chiếm chi khu Tịnh Biên, phát động Nhân dân treo cờ, phát thanh kêu gọi địch bỏ súng ra trình diện. Từ 0 giờ tiếng loa bắt đầu phát đến sáng. Tại Xuân Tô, một tổ du kích tiếp quản xã, kêu gọi bà con ổn định trật tự, giữ gìn an ninh. 1.870 tên ngụy quân, ngụy quyền ra trình diện, thu được trên 1.000 súng các loại, trong đó có 3 khẩu 105 ly, nhiều pháo cối, xe cộ và phương tiện chiến tranh… đưa đi cải tạo 450 tên. Sáng ngày 1/5/1975, xã Xuân Tô hoàn toàn giải phóng.
Với những chiến công đã lập, ngày 29/01/1996, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Nhân dân và lực lượng vũ trang nhân dân xã Xuân Tô trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước./.
Tài liệu tham khảo:
1. Địa chí An Giang, 2013.
2. Lịch sử Đảng bộ thị trấn Tịnh Biên 1944 - 2015.
3. Lịch sử Đảng bộ huyện Tịnh Biên 1930 - 2010.
Trong kháng chiến, Chi bộ và Nhân dân Xuân Tô luôn anh hùng, bất khuất, lập nên những chiến công hiển hách, góp phần vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Đặc biệt, trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước Xuân Tô đã lập được những thành tích xuất sắc trong các hoạt động chính trị, vũ trang, binh vận…
Năm 1955, hơn 1.000 đồng bào Khmer ở Tịnh Biên, Tri Tôn (Xuân Tô có khoảng chục người tham gia) được các sư sãi, à cha dẫn đầu kéo đến dinh tỉnh trưởng Châu Đốc, tố áo bọn lính của Ba Cụt, Hai Ngoán kéo đến chiếm đóng Bảy Núi từ cuối năm 1954, chúng cướp của giết người, hãm hiếp phụ nữ, tống tiền, bắt cóc... Đồng bào đòi trừng trị bọn này, đòi trả “Việt Minh” về bảo vệ Nhân dân vì chính quyền quốc gia không bảo vệ được dân.
Tháng 7/1955, cả tỉnh nổi lên phong trào đổi bạc xé hai. Riêng 4 xã Thới Sơn, Nhơn Hưng, Xuân Tô, An Phú có tới hơn 1.000 đồng bào biểu tình trước dinh quận trưởng. Quận trưởng tránh né không dám ra, cho phụ tá ra nói quận trưởng hứa sẽ cho đổi bạc xé hai và mời mọi người uống nước rồi giải tán.
Thực hiện chỉ đạo của Huyện ủy, Chi bộ Xuân Tô bám và kiên trì vận động Nhân dân đấu tranh chống địch bắt lính, vận động thanh niên bỏ lên núi sống hoặc sang Campuchia làm ăn; làm đơn xin miễn quân dịch gửi lên Ủy hội quốc tế ở Tân Châu (cả xã có hàng trăm đơn gửi đi). Giáo dục, răn đe địa chủ giảm tô 2 hộ. Chống học tập “tố cộng” bằng cách né tránh, viện lý do không đi, nếu bị bắt đi thì gây ồn ào, mất trật tự.
Hưởng ứng phong trào Đồng khởi, đêm 23 rạng 24/9/1960, Chi bộ Xuân Tô phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng cá nhân. Các đồng chí chuẩn bị súng giả, khí đá, pháo đại, đến ngày mang ra phát hỏa uy hiếp địch. Nhân khi chúng hoang mang, du kích ập đến nhà trưởng ấp Tà Ngáo, ấp Cây Dầu, ấp Mai Trung và một số tên khác làm chỉ điểm, ác ôn để cảnh cáo, đe dọa buộc chúng nằm im, hạ uy thế đồn 15 không được bung ra đi đàn áp quần chúng. Trong số tề điệp có trưởng ấp Mai Trung ác ôn nhất bị ta bắt xử tử. Lực lượng cách mạng vận động Nhân dân nổi dậy giải tán chính quyền và làm chủ hoàn toàn ấp Mai Trung, cùng lực lượng xã An Phú võ trang tuyên truyền ra tận bờ kênh Vĩnh Tế. Kết hợp với lực lượng Nhơn Hưng, Thới Sơn khống chế lộ giao thông Nhà Bàng - Tịnh Biên.
Khí thế Đồng khởi tại Xuân Tô thúc đẩy phong trào cách mạng tại địa phương phát triển, thanh niên gia nhập du kích được một tiểu đội. Chi bộ phát triển thêm được đảng viên. Ấp Mai Trung được xây dựng thành ấp chiến đấu.
Sáng ngày 5/10/1960, nhân ngày lễ Chum Banh (Đônta) của đồng bào Khmer có khoảng trên 10.000 người ở các xã trong huyện xuống đường kéo đến các trung tâm huyện, xã, đồn bốt địch đấu tranh đòi chấm dứt càn quét, giết người, hủy bỏ luật 10/59, bồi thường nhân mạng… Đồng bào Xuân Tô cùng các xã xung quanh kéo ra Tịnh Biên đấu tranh buộc địch phải nhượng bộ, hứa để bà con tự do đi lại làm ăn và thôi càn quét, bắn pháo bừa bãi…
Ngày 25/3/1963, một tiểu đoàn chủ lực trung đoàn 31 ngụy tiến quân càng vào núi Két, Ô Tà Bang, núi Dài nhỏ (Xuân Tô). Du kích Xuân Tô kết hợp với du kích Thới Sơn, An Phú, Nhơn Hưng và bộ đội huyện bám địa hình đánh trả quyết liệt suốt 2 ngày, diệt 40 tên, thu 2 súng. Tháng 4/1963, địch lại điều 1 tiểu đoàn chủ lực càn vào núi Dài nhỏ, có phi pháo yểm trợ. Du kích Xuân Tô gồm 12 đồng chí cùng du kích An Phú, Nhơn Hưng, kết hợp với bộ đội huyện đánh trả quyết liệt, diệt 42 tên, thu 16 súng, đẩy lui được mũi tấn công. Ngày 18/7/1963, ta diệt 2 trung đội địch đi mở đường (có 2 tên cố vấn Mỹ), phá hủy 2 xe GMC, thu 30 súng. Ngày 28/7/1963, ta diệt thêm 15 tên, phá hủy 1 xe GMC, 1 xe nồi đồng, thu 15 súng. Buộc địch phải rút khỏi các căn cứ và vùng giải phóng chiếm được. Ngày 25/11/1963, du kích Xuân Tô kết hợp bộ đội huyện phục kích tại vườn ông Tám Đỏ khu vực cốt 13 ấp Mai Trung đánh tan rã 1 trung đội bảo an mở đường từ Tịnh Biên đi Nhà Bàng. Quận trưởng Tịnh Biên trực tiếp chỉ huy 2 trung đội bảo an có một phân đội xe bọc thép M113 yểm trợ đến cứu nguy, bộ đội tiếp tục chặn đánh. Ta diệt 14 tên, bắt sống 9 tên, nhiều tên bị thương, bắn cháy 1 xe M113, thu được 13 súng (có 3 trung liên), 1 máy PRC10, nhiều quân trang quân dụng. Số tù binh bị bắt được ta giáo dục, rồi thả về.
Ngày 30/3/1967, 2 đại đội lính chủ lực của sư đoàn 9 được 17 xe M113 yểm trợ càn vào Ô Tà Bang, núi Dài nhỏ. Bộ đội huyện, du kích các xã Xuân Tô, Thới Sơn, Nhơn Hưng, Văn Giáo đặt mìn phục kích, bắn cháy 1 xe M113, 3 xe M113 khác trúng mìn đứt xích, buộc chúng rút lui. Ba ngày sau, chúng tăng viện lên 1 tiểu đoàn có máy bay, xe M113 yểm trợ càn vào như cũ. Lực lượng ta lại đánh trả diệt thêm 26 tên. Trong 2 trận, ta thu được 1 trung liên. Sau 2 lần thất bại, địch rút lui. Đầu tháng 5/1967, du kích Xuân Tô tham gia cùng bộ đội huyện tập kích đóng chốt ở điện Bướm và cao điểm ở núi Dài nhỏ. Kết quả ta diệt 1 tiểu đội, trong đó có 3 tên chết, 4 tên bị thương, thu 2 khẩu súng carbin, 1 khẩu garăng. Đầu tháng 9/1967, du kích Xuân Tô, An Phú, Nhơn Hưng tham gia cùng bộ đội huyện phục kích tại bọng xã Lành. Địch đi từ Nhà Bàng bằng xe GMC lọt vào trận địa. Sau ít phút chiến đấu ta diệt gọn 1 trung đội, 10 tên bị thương, bắt sống 8 tên, thu 19 súng các loại (có 1 trung liên, 1 M79), 2 máy PRC25.
Từ ngày 12/5 đến ngày 21/5/1969, du kích các xã đã có 20 lần hoạt động, loại khỏi vòng chiến đấu 12 tên địch. Liên tục cắt tuyến giao thông Nhà Bàng - Tịnh Biên, Nhà Bàng - Vĩnh Trung. Ngoài ra, du kích xã Xuân Tô phối hợp với bộ đội huyện, bộ đội chủ lực đoàn 69 đánh một số trận lớn như: Tập kích đồi 84, diệt 5 tên, bắt sống 1 tên, thu 4 súng; tập kích cao điểm núi Trà Sư, pháo kích địch chốt trong Nhà Bàng, núi Đất, đánh tàu ở kinh Vĩnh Tế, giải phóng các ấp cũ bị địch chiếm.
Công tác đấu tranh chính trị diễn ra liên tục do phụ nữ làm nòng cốt, đấu tranh trực diện với địch, khi thì 5, 7 người, có khi cả trăm người kéo về huyện, vào đồn đòi địch không được càn quét, bắn phá, thả bơm bừa bãi vào vườn rẫy để đồng bào làm ăn; đòi con em, chồng, cha về nhà, không đi lính đánh thuê cho Mỹ, đòi thường nhân mạng, không được gom dân… Trước yêu sách chính đáng của Nhân dân buộc địch nhiều phen nhượng bộ, có khi chấp nhận yêu sách tại chỗ.
Chi bộ xã còn vận động chùa ủng hộ cách mạng: Tiếp tế lương thực, thuốc men… góp phần đáng kể hình thành hệ thống hậu cần quy mô lớn cung cấp cho đoàn 61 bộ đội chủ lực khi về Bảy Núi. Ngoài ra, Chi bộ còn vận động tín đồ tham gia cách mạng và có 7 tín đồ đã anh dũng hy sinh cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Từ đêm 5/12/1974, bộ đội huyện và du kích xã Xuân Tô, Thới Sơn… nổ súng tấn công địch, trong đợt này diệt 20 tên, làm bị thương 10 tên, bắt sống 30 tên, thu 12 súng. Để đối phó lại, địch mở trên 500 trận càn lớn nhỏ vào các căn cứ ta trong huyện, ta vừa tổ chức đánh càn vừa tham gia hoạt động tấn công địch nhiều nơi, diệt gần 200 tên địch, thu 30 súng.
Trưa ngày 30/4/1975, lực lượng xã Xuân Tô chiếm căn cứ núi Đất, bao vây Tịnh Biên và khống chế các đường giao thông chính yếu. Đến 20 giờ ngày 30/4/1975, ta chiếm chi khu Tịnh Biên, phát động Nhân dân treo cờ, phát thanh kêu gọi địch bỏ súng ra trình diện. Từ 0 giờ tiếng loa bắt đầu phát đến sáng. Tại Xuân Tô, một tổ du kích tiếp quản xã, kêu gọi bà con ổn định trật tự, giữ gìn an ninh. 1.870 tên ngụy quân, ngụy quyền ra trình diện, thu được trên 1.000 súng các loại, trong đó có 3 khẩu 105 ly, nhiều pháo cối, xe cộ và phương tiện chiến tranh… đưa đi cải tạo 450 tên. Sáng ngày 1/5/1975, xã Xuân Tô hoàn toàn giải phóng.
Với những chiến công đã lập, ngày 29/01/1996, Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Nhân dân và lực lượng vũ trang nhân dân xã Xuân Tô trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước./.
Tài liệu tham khảo:
1. Địa chí An Giang, 2013.
2. Lịch sử Đảng bộ thị trấn Tịnh Biên 1944 - 2015.
3. Lịch sử Đảng bộ huyện Tịnh Biên 1930 - 2010.
ĐẶNG THỊ KIM TUYẾN
