(TUAG)- Trầm hương là một sản phẩm quý hiếm lấy từ nhựa cây dó bầu (cây tóc, cây trầm hương) và ông Nguyễn Thành Đạt (thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn) là một trong số ít người thành công trong việc trồng cây dó bầu, cấy tạo trầm, sản xuất tinh dầu và làm ra nhang trầm với hương thơm độc đáo.

Cây dó bầu có tên khoa học Aquilaria agallocha, Aquilaria crassna Pierre, họ Thymeliaceae, thường gọi là cây tóc, trà hương, trầm hương, kỳ nam… Đây là loại cây gỗ lớn, cao 15 - 25m, mọc ở những nơi có độ ẩm cao, thích nghi với độ cao khoảng 300 - 400m so với mặt nước biển. Nhiều vị cao niên kể rằng, lúc xưa khi vùng Bảy Núi còn hoang vu, cây cối rậm rạp, trong đó cây dó bầu tập trung nhiều nhất ở núi Dài (huyện Tri Tôn) và núi Cấm (TX. Tịnh Biên). Lúc lên rừng làm rẫy, nhiều người đã vô tình cầm búa chặt, lấy dăm cây dó bầu ngửi có mùi thơm, mới phát hiện ra trầm hương. Bấy giờ, chẳng biết làm gì, chỉ đốn cây rồi chẻ ra đem vô chùa, đình đốt cúng. Một số người bị đau bụng gió, trúng thực, bị mề đay, nhức đầu, cảm lạnh cũng lấy trầm hương đem xông thấy công hiệu… Qua năm tháng, cây trầm hương Bảy Núi tỏa ngát hương trầm, hòa quyện cùng nhịp sống cư dân, dần trở thành loại thuốc nam quý hiếm ở vùng Bảy Núi.

Ở An Giang, cây trầm hương phân bổ tự nhiên chủ yếu trên núi Cấm và núi Dài. Nguồn tạo trầm từ tự nhiên có sẵn trong cây, khi thân cây bị sâu đục, gió giật vặn nứt cây… lâu ngày một loại nhựa tinh túy đặc biệt tiết ra để tạo thành trầm. Ngoài ra, các chuyên gia đã tìm được cách khai thác trầm từ cấy tạo trầm hương trên cây dó bầu. Chọn cây dó bầu đủ tuổi rồi khoan lỗ tạo trầm trên thân, sau đó men vi sinh được cấy vào giúp kích thích sự hình thành vết thương nhanh hơn. Qua vết thương, các vi sinh vật sẽ xâm nhập nhanh hơn, từ đó đẩy nhanh quá trình hình thành và tụ trầm. Cây dó bầu là loại cây rất dễ trồng, nhưng để có trầm đòi hỏi phải mất thời gian dài và không phải cây dó bầu nào cũng tạo được trầm.

Ở vùng Bảy Núi, ông Đạt là một trong số ít người thành công trong việc trồng cây dó bầu, cấy tạo trầm, sản xuất tinh dầu và làm ra nhang trầm với hương thơm độc đáo. Cầm những khúc gỗ giống như đoạn san hô, ông Đạt giới thiệu đây là trầm hương của ông sản xuất, bẻ một miếng dăm, đốt lên có mùi thơm thanh dịu lan tỏa. Ông Đạt cho biết, từ năm 1996 ông đã trồng cây dó bầu xen cây ăn trái và cây rừng khoảng 6ha đất ở Ô Sìn và Ô Vàng (núi Dài). Cây dó bầu cho trầm được khai thác hầu như toàn bộ, ngoại trừ lá.

Ông Đạt chia sẻ, thường, nếu một cây gió bầu cho trầm hương phải trồng ít nhất 10 năm. Giá trị của dó bầu phụ thuộc vào tuổi đời và lượng trầm trong thân cây. Cây càng già, trầm càng nhiều thì giá càng cao. Sau đó, muốn tạo trầm phải khoan sâu vào thân cây gió bầu nhiều lỗ, rồi nhét thuốc vào, khoảng 2 năm, cây gió bầu sẽ cho trầm. Tột cây gió bầu cho trầm tốt phải là cây có bọng bên trong. Tất cả các khâu bóc tách trầm hương đều làm bằng thủ công. Công đoạn đầu tiên là vạt bỏ những thớ bên ngoài. Khi đến gần phần bọng cây phải dùng chiếc đục trúm sủi tiếp, nhưng phải hết sức cẩn thận. Trong quá trình sủi, cây đục phải mài cho bén như dao lam thì lấy trầm mới hiệu quả. Một cây trầm trông bề ngoài to nhưng khi đẽo sâu vào trong chỉ lấy được khoảng vài miếng trầm hương nhỏ.

Khai thác dầu trầm xong, ông Đạt lấy bã trộn với tất cả các nhánh xay nhuyễn làm thành nhang. Ban đầu, sản phẩm nhang thơm trầm hương chưa hoàn thiện, dần dần mới tròn trịa và được nhiều người ưa thích. Hiện nay, ông Đạt sản xuất và bán chủ yếu 2 loại sản phẩm là nhang nụ và nhang cây. Loại nhang cây dài 40cm bán với giá 80.000 đồng/bó/100 cây, loại nhang cây dài 60cm bán với giá 120.000 đồng/bó/100 cây và nhang nụ bán với giá 3.000 đồng/nụ.


Bên cạnh đó, ông Đạt còn ươm cây dó bầu giống để bán cho những ai có nhu cầu trồng, bán với giá 2.500 đồng/cây nhỏ và 5.000 đồng/cây lớn, bán cho người dân địa phương và các hộ trồng rừng ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ. Ngoài ra, ông còn cất tinh dầu trầm để nâng cao hiệu quả từ trầm hương bản địa. Tinh dầu trầm được ông Đạt bán cho các bạn hàng ở các tỉnh ĐBSCL và TP. Hồ Chí Minh… “Tôi đang đầu tư nồi chưng cất tinh dầu trầm hương lớn hơn để mở rộng sản xuất. Hy vọng, chưng cất tinh trầm hương đạt như mong muốn, giúp bà con xứ núi tăng thu nhập để gắn bó với rừng nhiều hơn…” - ông Đạt chia sẻ.

Theo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, vùng Bảy Núi có khoảng 680 loài dược liệu, với nhiều loài cây dược liệu bản địa quý, như: đinh lăng, nghệ vàng, nghệ xà cừ, ba kích, hà thủ ô đỏ, kim tiền thảo, huyết rồng, thần xạ hương, sâm hồng… Trong đó có 6 loại dược liệu ở Bảy Núi thuộc “Sách đỏ cây thuốc Việt Nam”. Do đất đai, khí hậu phù hợp với nhiều loại cây dược liệu quý, chất lượng sản phẩm được đánh giá cao, trong đó có cây dó bầu để lấy trầm hương. Tuy nhiên, nguồn dược liệu tự nhiên bị khai phá gần như cạn kiệt, mức độ tái sinh trong môi trường tự nhiên rất chậm. Vì vậy, việc xây dựng vùng nguyên liệu dược liệu rất cần thiết, khôi phục các loài dược liệu quý hiếm, góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống để người dân tham gia bảo vệ và phát triển rừng bền vững…