Từ năm học 2017 - 2018, 100% các cơ sở giáo dục phổ thông đã triển khai thực hiện giáo dục tích hợp nội dung học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong các môn học và hoạt động giáo dục, trong đó chủ yếu là trong các môn Đạo đức, Giáo dục công dân, Ngữ văn, Lịch sử, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.

Đến năm 2018, 100% học sinh, sinh viên, thanh thiếu niên được học tập các chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Từ năm 2015 - 2017, có 455.714 đoàn viên được kết nạp Đảng. 72,8% số lượng trường đã ban hành và thực hiện bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học. 85% đội ngũ làm công tác giáo dục thanh niên, thiếu niên và nhi đồng được thường xuyên bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ.

TS. Đặng Vũ Cảnh Linh (Trưởng ban Truyền thông và Phổ biến kiến thức, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam):

Định hướng lối sống bằng gương người tốt, việc tốt

Chuẩn mực xã hội được hiểu là hệ thống các quy tắc và giá trị chung, được hình thành dựa trên sự cam kết và thừa nhận của đa số các nhóm và cộng đồng trong xã hội, có chức năng gắn kết con người và duy trì trật tự xã hội. Chuẩn mực xã hội thông qua các thiết chế pháp luật, văn hóa, môi trường sống xã hội… tác động trực tiếp đời sống nhận thức, tình cảm, hành vi của mỗi cá nhân trong xã hội, góp phần giám sát, điều chỉnh, xử phạt các hành vi sai lệch xã hội.

Sai lệch xã hội (hay các hành vi lệch chuẩn) là sự đối lập, luôn tồn tại song hành với chuẩn mực xã hội, biểu hiện ở các mức độ, cấp độ khác nhau trong đời sống con người và xã hội. Phần lớn các hành vi sai lệch mang ý nghĩa tiêu cực đối với một xã hội, ở cấp độ nghiêm trọng nó có thể trở thành các hiện tượng tệ nạn xã hội và tội phạm. Có rất nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến sai lệch xã hội và được nhiều nhà nghiên cứu cho rằng việc xã hội hóa cá nhân không đầy đủ là một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến các hành vi sai lệch xã hội.

Những năm gần đây, do tác động mặt trái của cơ chế thị trường, hiện tượng sai lệch xã hội mang tính tiêu cực trong lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên ngày càng có xu hướng phức tạp và khó kiểm soát, đặc biệt là tình hình tệ nạn xã hội và vi phạm pháp luật như: sự gia tăng của con số những vụ vi phạm; sự mở rộng phạm vi của các tội danh; sự tăng về mức độ phức tạp, liên quan đến quy mô, tổ chức, hình thức biểu hiện của các tội danh, xu hướng trẻ hóa độ tuổi của những người vi phạm pháp luật… Bên cạnh đó, nhiều hiện tượng sai lệch khác như bạo lực đường phố, bạo lực học đường, bạo lực giữa các nữ sinh, xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân (trường hợp học sinh bắt quỳ, cắt tóc, lột đồ, quay clip đưa lên mạng…)… đang ở mức báo động, gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Trong một thế giới phát triển truyền thông đa chiều và đa phương tiện mạnh mẽ như hiện nay, việc giáo dục, định hướng các chuẩn mực xã hội lành mạnh cho thanh thiếu niên là khá khó khăn. Chủ nghĩa thực dụng, vị kỷ, coi trọng đồng tiền, tự do cá nhân, phương châm hành xử bạo lực và các khuôn mẫu lệch chuẩn khác tác động khá nhiều đến nhận thức, thái độ, hành vi ứng xử của thanh thiếu niên - lứa tuổi đang trong giai đoạn xã hội hóa quan trọng, cần học hỏi, hoàn thiện nhân cách, lối sống để có thể trở thành một công dân tốt cho xã hội.

Trong thời gian tới, chúng ta không chỉ cần thiết phải nghiên cứu, đề xuất những giải pháp cụ thể củng cố môi trường xã hội hóa từ gia đình, nhà trường đến môi trường công việc, giao tiếp xã hội lành mạnh, tích cực cho thanh thiếu niên mà rất cần củng cố hệ thống các chuẩn mực xã hội, đặc biệt là việc giáo dục, tuyên truyền nêu gương giá trị, đạo đức xã hội. Thực tế là trên các phương tiện truyền thông đại chúng hiện nay, những tấm gương “người tốt, việc tốt” còn quá ít và chưa được đặt đúng vị trí trong công tác truyền thông để có thể định hướng được lối sống tích cực cho giới trẻ chống lại sự cám dỗ, sa ngã của các hành vi lệch chuẩn./.

TS. Nguyễn Tuấn Anh (Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh):

Trang bị kỹ năng để giới trẻ miễn nhiễm với thông tin xấu, độc

Việc cấm đoán các bạn trẻ tiếp cận với các nội dung độc, hại trên mạng xã hội là điều rất khó. Với tâm lý của lứa tuổi này, nếu chúng ta càng cấm đoán, càng kiểm soát chặt thì các em càng có xu hướng dễ nảy sinh sự “phản kháng” hoặc tìm cách chống đối. Chính vì vậy, việc trang bị cho các em những kiến thức, kỹ năng để miễn nhiễm với những thông tin xấu trên mạng xã hội và Internet (bao gồm các bài viết, phim ảnh, video clip...) sẽ cần thiết và quan trọng hơn việc đưa ra các biện pháp ngăn cấm.

Những kiến thức và kỹ năng chúng ta có thể trang bị cho các em gồm:

(1) Kỹ năng chặn, lọc, giảm tương tác với những trang mạng xã hội, trang cá nhân thường xuyên đăng tải các thông tin, video clip, hình ảnh, bài viết... mang tính phản động, xuyên tạc, vi phạm thuần phong mĩ tục... (2) Kỹ năng phản hồi, phản bác lại các luận điệu xuyên tạc, bóp méo mang tính tiêu cực. (3) Kỹ năng “Thích và chia sẻ (Like và share)” thông tin trên mạng xã hội và Internet một cách có trách nhiệm, tránh thực hiện hành động này một cách vô thức hay a dua hoặc bị kích động. (4) Thường xuyên chia sẻ về những tấm gương người tốt, việc tốt, việc tử tế... trong xã hội để lan tỏa những giá trị cao đẹp. (5) Khuyến khích các em tích cực học tập, nâng cao trình độ hiểu biết của bản thân để tăng cường khả năng chọn lọc và phân loại thông tin đúng - sai, thông tin thật - giả hiện đang tràn lan trên mạng xã hội và Internet. (6) Tăng cường khả năng “tự kiểm soát” của giới trẻ để các em luôn tỉnh táo, bình tĩnh đánh giá thông tin, nhất là những thông tin chưa được xác thực, tránh trường hợp các em bị lôi kéo, kích động, từ đó thực hiện những hành vi mất kiểm soát, thậm chí là vi phạm pháp luật.

Khi giới trẻ có đủ hiểu biết, lòng tự trọng và tính tự giác của các em sẽ được nâng lên, từ đó khả năng phòng vệ trước những nguy cơ “rủi ro” trên mạng xã hội cũng sẽ mạnh mẽ hơn./.