Công tác Lịch sử Đảng
Những ngày Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở An Giang
- Được đăng: Thứ năm, 10 Tháng 8 2023 15:46
- Lượt xem: 502
(TUAG)- Trong những ngày lịch sử của mùa Thu cách mạng, đáp lời kêu gọi thiêng liêng của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng, nhân dân An Giang đã phát huy truyền thống yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, cùng với cả nước nhất tề đứng lên, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền, góp phần viết nên bản anh hùng ca vĩ đại của lịch sử dân tộc.
Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Hồng quân Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi quyết định trên chiến trường châu Âu, giải phóng một loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt phát xít Đức tại Béc-lin. Ngày 9/5/1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh kết thúc ở châu Âu. Ngày 8/8/1945, Hồng quân Liên Xô tiến công như vũ bão vào quân đội Nhật. Ngày 14/8/1945, phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc. Theo thỏa thuận của các nước Đồng minh, sau khi phát xít Nhật đầu hàng, quân đội Anh và Tưởng sẽ vào Đông Dương để giải giáp quân đội Nhật. Trong khi đó, thực dân Pháp lăm le dựa vào Đồng minh hòng khôi phục địa vị thống trị của mình; đế quốc Mỹ đứng sau các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương; những phần tử phản động, ngoan cố trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu thay thầy đổi chủ, chống lại cách mạng.
Ở trong nước, đến năm 1945, phong trào cách mạng dâng cao. Ngày 9/3/1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp. Ngay trong đêm đó, Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho thích hợp. Tháng 3/1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Tháng 4/1945, Trung ương triệu tập Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ, quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 16/4/1945, Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị tổ chức các Ủy ban Dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời cách mạng Việt Nam.
Từ tháng 4/1945 trở đi, cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ, phong phú về nội dung và hình thức. Đầu tháng 5/1945, Bác Hồ từ Cao Bằng về Tuyên Quang, chọn Tân Trào làm căn cứ chỉ đạo cách mạng cả nước và chuẩn bị Đại hội quốc dân. Ngày 4/6/1945, Khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, đặt dưới sự lãnh đạo của Ủy ban chỉ huy lâm thời, trở thành căn cứ địa của cả nước. Tháng 8/1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) khẳng định: “Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới” và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Lúc 23 giờ ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa. Ngày 16/8/1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân trào thông qua “10 chính sách lớn của Việt Minh”; thông qua “Lệnh tổng khởi nghĩa”; quy định quốc kỳ, quốc ca; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Từ ngày 14 đến ngày 18/8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam. Ngày 19/8, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Ngày 23/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và ở Bắc Cạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu... Ngày 25/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn - Gia Định, Kon Tum, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh, Biên Hòa, Tây Ninh, Bến Tre...
Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8/1945, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước cuộc mít tinh của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Từ đó, ngày 2/9 là Ngày Quốc khánh của nước ta.
Trong những ngày lịch sử của mùa thu cách mạng, bộ máy chính quyền, quân đội của địch ở tỉnh lỵ Long Xuyên hoang mang, rệu rã. Các cơ quan hành chính không làm việc, nhiều công chức bỏ về nhà.
Ở Long Xuyên, bọn Nhật về tập trung ở nhà thờ Cù lao Giêng (Chợ Mới). Ở Châu Đốc chúng tập trung vào thành PC, bộ máy chính quyền tay sai hầu như ngừng hoạt động.
Ngày 22/8/1945, Quận ủy Hồng Ngự quyết định khởi nghĩa và giải phóng trong ngày, là quận giành chính quyền sớm nhất ở hai tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc.
Đêm 23 rạng 24/8/1945, đồng chí Lê Thiện Tứ buộc Quận trưởng Chợ Mới giao chính quyền và nộp vũ khí. Trong ngày 24/8 đồng bào khắp các xã trong quận Chợ Mới vùng lên quét sạch bọn tề xã giành chính quyền.
Sáng 24/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Nhung đến gặp thủ lĩnh Tỉnh bộ Thanh niên Tiền phong Dương Văn Ân; sau đó gặp lãnh tụ đạo Cao Đài ở Long Xuyên là Diệp Quang Khai; cuối cùng đến gặp tỉnh trưởng Long Xuyên Trương Văn Thành. Với thái độ hiểu biết, tỉnh trưởng đã đồng ý giao chính quyền cho Việt Minh.
Đêm 24/8/1945, lực lượng cách mạng hầu như làm chủ hoàn toàn tỉnh lỵ. Ngày 25/8/1945, Nhân dân Long Xuyên đã tổng khởi nghĩa giành chính quyền toàn tỉnh. Cùng ngày, tại quận Tân Châu (Châu Đốc), ta làm áp lực buộc tên chủ quận giao chính quyền và toàn bộ vũ khí.
Được tin Tân Châu thắng lợi, ta đến gặp và buộc tỉnh trưởng Châu Đốc là Hồ Tấn Khoa giao chính quyền, nhưng hắn ngoan cố giằng co.
Chiều ngày 25/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Nữ đến thành PC thuyết phục quân Nhật án binh bất động. Trong đêm, lực lượng tại chỗ kết hợp với lực lượng Tân Châu, Hồng Ngự đã vây chặt dinh tỉnh trưởng, đồn cảnh sát, thành PC… Đúng 3 giờ sáng, lực lượng ta đồng loạt chiếm các cơ sở công cộng.
Sáng ngày 26/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Thôi đại diện Đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tỉnh Châu Đốc trân trọng tuyên bố trước đồng bào: “Cách mạng đã thành công, chính quyền cũ được xóa bỏ, kể từ đây chính quyền thuộc về tay nhân dân”.
Ngày 28/8/1945, ta giành chính quyền ở Tịnh Biên. Ngay sau đó, một bộ phận lực lượng do đồng chí Vũ Hồng Đức dẫn đầu từ Tịnh Biên kéo về Tri Tôn tiếp quản chính quyền.
Như vậy, chỉ trong vòng 7 ngày (từ ngày 22 - 28/8/1945), Nhân dân Long Xuyên, Châu Đốc dưới sự lãnh đạo của Đảng đã vùng lên đạp đổ ách thống trị của bọn cướp nước và bán nước, giải phóng cuộc đời nô lệ suốt 78 năm và nỗi áp bức từ bao đời dưới chế độ phong kiến, đứng lên làm chủ cuộc đời, góp phần mở ra trang sử mới cho dân tộc.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở An Giang là sự tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước của cha ông trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước. Đó là thắng lợi qua 15 năm đấu tranh kiên cường bất khuất của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng đã được tôi luyện và thử thách qua các thời kỳ 1930 - 1931, 1936 - 1939 và khởi nghĩa năm 1940. Đó cũng là thắng lợi của ý chí, sự bền bỉ trung kiên, sự hy sinh vô bờ bến của những người cộng sản và quần chúng yêu nước đã đối mặt với bao hiểm nguy nhưng với sức mạnh của niềm tin tất thắng, chúng ta đã vượt qua tất cả.
Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn cuối. Hồng quân Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi quyết định trên chiến trường châu Âu, giải phóng một loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt phát xít Đức tại Béc-lin. Ngày 9/5/1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh kết thúc ở châu Âu. Ngày 8/8/1945, Hồng quân Liên Xô tiến công như vũ bão vào quân đội Nhật. Ngày 14/8/1945, phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc. Theo thỏa thuận của các nước Đồng minh, sau khi phát xít Nhật đầu hàng, quân đội Anh và Tưởng sẽ vào Đông Dương để giải giáp quân đội Nhật. Trong khi đó, thực dân Pháp lăm le dựa vào Đồng minh hòng khôi phục địa vị thống trị của mình; đế quốc Mỹ đứng sau các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương; những phần tử phản động, ngoan cố trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu thay thầy đổi chủ, chống lại cách mạng.
Ở trong nước, đến năm 1945, phong trào cách mạng dâng cao. Ngày 9/3/1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng Pháp. Ngay trong đêm đó, Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho thích hợp. Tháng 3/1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Tháng 4/1945, Trung ương triệu tập Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ, quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 16/4/1945, Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị tổ chức các Ủy ban Dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời cách mạng Việt Nam.
Từ tháng 4/1945 trở đi, cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ, phong phú về nội dung và hình thức. Đầu tháng 5/1945, Bác Hồ từ Cao Bằng về Tuyên Quang, chọn Tân Trào làm căn cứ chỉ đạo cách mạng cả nước và chuẩn bị Đại hội quốc dân. Ngày 4/6/1945, Khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, đặt dưới sự lãnh đạo của Ủy ban chỉ huy lâm thời, trở thành căn cứ địa của cả nước. Tháng 8/1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) khẳng định: “Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới” và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Lúc 23 giờ ngày 13/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa. Ngày 16/8/1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân trào thông qua “10 chính sách lớn của Việt Minh”; thông qua “Lệnh tổng khởi nghĩa”; quy định quốc kỳ, quốc ca; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ Lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Từ ngày 14 đến ngày 18/8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam. Ngày 19/8, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Ngày 23/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và ở Bắc Cạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu... Ngày 25/8, khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn - Gia Định, Kon Tum, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Trà Vinh, Biên Hòa, Tây Ninh, Bến Tre...
Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8/1945, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước cuộc mít tinh của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Từ đó, ngày 2/9 là Ngày Quốc khánh của nước ta.
Trong những ngày lịch sử của mùa thu cách mạng, bộ máy chính quyền, quân đội của địch ở tỉnh lỵ Long Xuyên hoang mang, rệu rã. Các cơ quan hành chính không làm việc, nhiều công chức bỏ về nhà.
Ở Long Xuyên, bọn Nhật về tập trung ở nhà thờ Cù lao Giêng (Chợ Mới). Ở Châu Đốc chúng tập trung vào thành PC, bộ máy chính quyền tay sai hầu như ngừng hoạt động.
Ngày 22/8/1945, Quận ủy Hồng Ngự quyết định khởi nghĩa và giải phóng trong ngày, là quận giành chính quyền sớm nhất ở hai tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc.
Đêm 23 rạng 24/8/1945, đồng chí Lê Thiện Tứ buộc Quận trưởng Chợ Mới giao chính quyền và nộp vũ khí. Trong ngày 24/8 đồng bào khắp các xã trong quận Chợ Mới vùng lên quét sạch bọn tề xã giành chính quyền.
Sáng 24/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Nhung đến gặp thủ lĩnh Tỉnh bộ Thanh niên Tiền phong Dương Văn Ân; sau đó gặp lãnh tụ đạo Cao Đài ở Long Xuyên là Diệp Quang Khai; cuối cùng đến gặp tỉnh trưởng Long Xuyên Trương Văn Thành. Với thái độ hiểu biết, tỉnh trưởng đã đồng ý giao chính quyền cho Việt Minh.
Đêm 24/8/1945, lực lượng cách mạng hầu như làm chủ hoàn toàn tỉnh lỵ. Ngày 25/8/1945, Nhân dân Long Xuyên đã tổng khởi nghĩa giành chính quyền toàn tỉnh. Cùng ngày, tại quận Tân Châu (Châu Đốc), ta làm áp lực buộc tên chủ quận giao chính quyền và toàn bộ vũ khí.
Được tin Tân Châu thắng lợi, ta đến gặp và buộc tỉnh trưởng Châu Đốc là Hồ Tấn Khoa giao chính quyền, nhưng hắn ngoan cố giằng co.
Chiều ngày 25/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Nữ đến thành PC thuyết phục quân Nhật án binh bất động. Trong đêm, lực lượng tại chỗ kết hợp với lực lượng Tân Châu, Hồng Ngự đã vây chặt dinh tỉnh trưởng, đồn cảnh sát, thành PC… Đúng 3 giờ sáng, lực lượng ta đồng loạt chiếm các cơ sở công cộng.
Sáng ngày 26/8/1945, đồng chí Nguyễn Văn Thôi đại diện Đảng bộ Đảng Cộng sản Đông Dương tỉnh Châu Đốc trân trọng tuyên bố trước đồng bào: “Cách mạng đã thành công, chính quyền cũ được xóa bỏ, kể từ đây chính quyền thuộc về tay nhân dân”.
Ngày 28/8/1945, ta giành chính quyền ở Tịnh Biên. Ngay sau đó, một bộ phận lực lượng do đồng chí Vũ Hồng Đức dẫn đầu từ Tịnh Biên kéo về Tri Tôn tiếp quản chính quyền.
Như vậy, chỉ trong vòng 7 ngày (từ ngày 22 - 28/8/1945), Nhân dân Long Xuyên, Châu Đốc dưới sự lãnh đạo của Đảng đã vùng lên đạp đổ ách thống trị của bọn cướp nước và bán nước, giải phóng cuộc đời nô lệ suốt 78 năm và nỗi áp bức từ bao đời dưới chế độ phong kiến, đứng lên làm chủ cuộc đời, góp phần mở ra trang sử mới cho dân tộc.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở An Giang là sự tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước của cha ông trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước. Đó là thắng lợi qua 15 năm đấu tranh kiên cường bất khuất của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng đã được tôi luyện và thử thách qua các thời kỳ 1930 - 1931, 1936 - 1939 và khởi nghĩa năm 1940. Đó cũng là thắng lợi của ý chí, sự bền bỉ trung kiên, sự hy sinh vô bờ bến của những người cộng sản và quần chúng yêu nước đã đối mặt với bao hiểm nguy nhưng với sức mạnh của niềm tin tất thắng, chúng ta đã vượt qua tất cả.
An Bình
