Theo Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản thì tính tiên phong của người cộng sản là sự vượt lên trước người khác, gương mẫu, đi đầu, dẫn đường, chỉ lối về mặt lý luận cách mạng và hành động thực tiễn. Tính tiên phong thuộc về bản chất của Đảng Cộng sản và cũng là phẩm chất đặc trưng của người đảng viên cộng sản. Tính tiên phong do mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng đòi hỏi, gắn với từng giai đoạn lịch sử. Người đảng viên không có hoặc suy giảm tính tiên phong, gương mẫu thì không còn xứng đáng là người đảng viên cộng sản nữa.

Tiên phong là bản chất của Đảng Cộng sản

Sự trưởng thành của giai cấp vô sản được đánh dấu bằng sự ra đời của Đảng Cộng sản. Song, Đảng Cộng sản khác với toàn bộ giai cấp vô sản ở tính tiên phong, gương mẫu. Tính tiên phong của đảng thể hiện trên hai phương diện: tiên phong trong hành động thực tiễn và tiên phong về mặt lý luận: “Về mặt thực tiễn, những người cộng sản là bộ phận kiên quyết trong các đảng công nhân ở các nước, là bộ phận luôn luôn thúc đẩy phong trào tiến lên; về mặt lý luận, họ hơn bộ phận còn lại của giai cấp vô sản ở chỗ họ hiểu rõ những điều kiện, tiến trình và kết quả chung của phong trào vô sản”⁽¹⁾.

Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản không những chỉ ra sự khác biệt giữa đảng viên đảng cộng sản với toàn bộ giai cấp vô sản, các giai cấp khác và quần chúng lao động mà còn nêu rõ tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên cộng sản là dù ở đâu, trên trận tuyến nào, họ cũng luôn đi đầu trong hoạt động thực tiễn cách mạng và đi đầu trong học tập nâng cao trình độ lý luận. Câu nói đã thành quen: “Đảng viên đi trước, làng nước theo sau” là sự thể hiện niềm tin, sự tôn vinh của nhân dân đối với Đảng, đồng thời cũng là yêu cầu có tính bắt buộc về tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên cộng sản - đây chính là tiêu chuẩn, thước đo phẩm chất và năng lực của người đảng viên cộng sản.

Đảng viên cộng sản có nắm vững lý luận cách mạng thì mới nhận thức được sứ mệnh lịch sử thế giới của giai cấp công nhân, định hướng trong hành động thực tiễn phong trào cách mạng; nắm vững và vận dụng đúng đắn, sáng tạo quy luật đấu tranh cách mạng; mới hiểu rõ được điều kiện, tiến trình cũng như kết quả chung và tương lai của cuộc cách mạng vô sản mà họ là lực lượng khởi xướng và lãnh đạo. Đồng thời, khi đó đảng viên cộng sản sẽ có niềm tin mãnh liệt, kiên định lập trường, sáng suốt để tự giác thực hiện mục tiêu, lý tưởng đã đặt ra. Hơn nữa, sự hăng hái, nhiệt tình, tiên phong trong hoạt động thực tiễn của đảng viên cộng sản phải được dẫn dắt bởi lý luận cách mạng soi đường, nếu không sự tiên phong ấy chỉ là hành động mù quáng, nhất thời, dẫn phong trào bùng lên một cách tự phát, hỗn loạn và có thể thất bại.

Tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên cộng sản phải biểu hiện một cách rõ ràng, chân thật, có thể quan sát, đánh giá, kiểm nghiệm được; không chỉ thể hiện ở sự nhận thức tư tưởng chính trị, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế, xã hội, về đạo đức, lối sống mà còn biểu hiện rõ trong phong cách làm việc khoa học, tác phong sinh hoạt gần gũi, đối xử thân mật với đồng chí, đồng nghiệp và nhân dân. Tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên phải có tính nhất quán, biểu hiện không phải một lúc, một nơi mà phải thể hiện xuyên suốt, lâu dài và ổn định; không chỉ biểu hiện trong tư tưởng, hành vi của một vài người riêng lẻ mà phải là của toàn thể đảng viên của Đảng, phải luôn gắn với nhiệm vụ chính trị của Đảng và yêu cầu phát triển của đất nước từng thời kỳ cụ thể, được kiểm nghiệm, đánh giá và thừa nhận thông qua tổ chức đảng, các đoàn thể chính trị - xã hội và đông đảo quần chúng nhân dân.

Đến thực tiễn hiện nay

Đa số đảng viên vừa có trình độ lý luận vừa sâu sát với thực tiễn nên đã vững vàng, bình tĩnh, sáng suốt trước mọi hoàn cảnh; có khả năng nhận thức, nắm bắt các quy luật, yêu cầu khách quan; xử lý một cách khoa học, có hiệu quả những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn, biết vận dụng sáng tạo đường lối, chủ trương trong phát triển kinh tế, xã hội, được nhân dân tin yêu và ca ngợi.

Tuy nhiên, một số đảng viên có biểu hiện “tự suy thoái”, “tự diễn biến”, mà đầu tiên chính là ở phương diện chính trị, tư tưởng, đã tự đánh mất lý tưởng, rời xa định hướng giá trị và niềm tin của người cộng sản. Đại hội XII của Đảng thẳng thắn chỉ ra: “Không ít cán bộ, đảng viên có những biểu hiện dao động, mất phương hướng, hoài nghi về vai trò lãnh đạo của Đảng, về mục tiêu, lý tưởng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”⁽²⁾. Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII cũng đã chỉ ra những biểu hiện suy thoái về chính trị tư tưởng là: “Nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”.

Học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị là cơ sở để củng cố niềm tin vào con đường đổi mới, hội nhập; chỗ dựa quan trọng để giữ vững quan điểm, lập trường chính trị, kiên định mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ nghĩa; đấu tranh chống những biểu hiện suy thoái về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, ngăn chặn “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, góp phần bảo vệ Đảng, chế độ. Thực tế hiện nay cho thấy, vấn đề tiên phong, gương mẫu về lý luận và trong hành động thực tiễn của đảng viên vẫn chưa đồng đều và còn nhiều bất cập. Biểu hiện thường thấy là những đảng viên có trình độ về lý luận nhưng năng lực hoạt động thực tiễn ít hoặc kém. Số đảng viên này thường được đào tạo bài bản, thông qua nhiều trường lớp, có khả năng nghiên cứu, trình độ lý luận cao nhưng cũng không ít trường hợp chỉ biết lý thuyết suông, tự cho mình là trí thức nên thiếu khiêm tốn, sinh ra bệnh kiêu ngạo; xem lý luận, bằng cấp, học hàm, học vị như vật trang sức, mục đích để thăng tiến, kéo dài thời gian công tác. Bác Hồ đã từng nói: Đồng thời với học thì phải thực hành. “Học tập lý luận thì nhằm mục đích để vận dụng chứ không phải học lý luận vì lý luận, hoặc để tạo cho mình một cái vốn lý luận để sau này đưa ra mặc cả với Đảng”(3). Ngược lại, có những đảng viên tiên phong, gương mẫu hoạt động thực tiễn, gắn bó với cơ sở nhưng yếu kém về lý luận; bản thân lười học tập, không thường xuyên cập nhật những thông tin mới liên quan đến đường lối, chủ trương… do đó làm việc chủ yếu bằng sự nhiệt tình, kinh nghiệm chủ quan nên khi gặp khó khăn, trở ngại thì lúng túng và cũng không ít trường hợp khi gặp vấn đề hóc búa thì bỏ cuộc hoặc đùn đẩy cho cấp trên. Tiên phong, gương mẫu trong hành động thực tiễn là rất quý nhưng yếu kém về lý luận thì đến lúc nhiệt tình cách mạng lại trở thành vật cản trong xử lý công việc của cán bộ, đảng viên, giống như “một mắt sáng, một mắt mờ”. Nguy hiểm nhất là những đảng viên vừa không tiên phong về lý luận vừa không tiên phong, gương mẫu trong hành động thực tiễn, không có khả năng tham mưu, lãnh đạo, chỉ đạo, thường né tránh việc khó, làm việc dễ có lợi cho bản thân dẫn đến quan liêu, đặc quyền, đặc lợi, gây nhiều bức xúc trong nhân dân. Hiện tượng chỉ tiên phong, gương mẫu trong một lúc, một nơi, không thường xuyên và nhiều khi bất thường không phải là hiếm hiện nay.

Nâng cao tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên là đòi hỏi cấp bách trong điều kiện hiện nay

Một là, tính tiên phong, gương mẫu là yếu tố thuộc bản chất, là một tiêu chuẩn, nhiệm vụ của người đảng viên cộng sản, suy giảm tính tiên phong, gương mẫu thì không còn xứng đáng là đảng viên cộng sản nữa. Đây là nội dung cốt lõi, bao trùm của tiêu chuẩn đảng viên. Chỉ nêu cao tính tiên phong, gương mẫu thì danh hiệu đảng viên cộng sản mới thực sự có ý nghĩa, người đảng viên mới thực sự giác ngộ và có tinh thần, trách nhiệm đối với Đảng, với nhân dân. Tiên phong về lý luận giúp người đảng viên định hướng đúng mọi hành động của mình; dự đoán được các bước phát triển của phong trào cách mạng, của xã hội trong tương lai, để từ đó tạo lập bản lĩnh, kiên định lập trường, tin tưởng mãnh liệt vào vai trò lãnh đạo của Đảng; vững vàng, không hoang mang, dao động trước những diễn biến phức tạp, tình huống khó lường. Tiên phong về lý luận, gương mẫu trong hành động thực tiễn của người đảng viên đóng vai trò quyết định trong nhận thức đúng đắn, kiên định mục tiêu, lý tưởng của Đảng; kiên quyết đấu tranh bác bỏ những âm mưu và thủ đoạn chống phá, xuyên tạc của các thế lực thù địch; là cơ sở để đảng viên luôn hăng say lao động, lao động có kết quả cao, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao; biết giữ gìn đạo đức cách mạng, lối sống lành mạnh; thực hiện nghiêm túc nguyên tắc, quy định, kỷ luật của Đảng; gần gũi, học hỏi, lãnh đạo nhân dân thực hiện các phong trào cách mạng.

Hai là, tính tiên phong, gương mẫu của người đảng viên là động lực để nâng cao ý thức tự giác phấn đấu rèn luyện, hy sinh, cống hiến, vượt qua mọi cám dỗ của kinh tế thị trường, những trở ngại, khó khăn trong cuộc sống hằng ngày. Tính tiên phong về lý luận không phải tự nhiên mà có, mà được hình thành trên cơ sở của phẩm chất, tài năng và phải trải qua một quá trình học tập, tu dưỡng thường xuyên. Khi tính tiên phong về lý luận đã trở thành hành động thực tiễn cách mạng thì sức mạnh ý chí, tinh thần của người đảng viên được nhân lên và trở thành bản lĩnh chính trị dám chống lại sự xâm nhập của cái xấu, giúp họ kiềm chế được những ham muốn tầm thường để vươn lên cái tốt đẹp, cao cả.

Ba là, tính tiền phong, gương mẫu của người đảng viên tạo nên và thể hiện uy tín, tính cách mạng, tính chiến đấu của Đảng. Người đảng viên có tiên phong, gương mẫu đi đầu trong lý luận và hành động, lời nói có đi đôi với việc làm thì mới thực sự tỏ rõ vừa là người lãnh đạo, vừa là người đày tớ thật trung thành của nhân dân. Đồng thời, khi đó vai trò lãnh đạo, uy tín chính trị, tính chiến đấu của Đảng mới được thừa nhận một cách chắc chắn, bền vững. Bởi vì, “Đảng là gì? Đảng là mỗi chúng ta. Đảng lớn lên là do mỗi chúng ta lớn lên”⁽⁴⁾. Thực tế cho thấy, Đảng và mọi tổ chức nói chung mạnh hay yếu, tính chất hoạt động của đảng cách mạng hay phản động, triệt để hay cải lương phụ thuộc một cách quyết định ở chất lượng con người trong từng tổ chức. Trình độ lý luận, hành động thực tiễn, sự tiên phong, gương mẫu của từng đảng viên hợp lại tạo thành sức mạnh của toàn Đảng, là nhân tố quan trọng kết thành uy tín của toàn Đảng. Tính cách mạng, tính chiến đấu và vai trò lãnh đạo của Đảng lại được thể hiện cụ thể ở tính tiên phong, gương mẫu, đi đầu trong hoạt động của mỗi cán bộ, đảng viên.

Bốn là, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên đóng vai trò quyết định trong thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đảng viên là người tiếp nhận và trực tiếp tuyên truyền, vận động, tổ chức nhân dân cụ thể hóa đường lối, chủ trương, nghị quyết của Đảng. Nếu phát huy được tính tiên phong, gương mẫu thì sẽ bảo đảm các chủ trương, đường lối được thực hiện một cách sinh động, sáng tạo và đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân. Hơn nữa, đường lối, chủ trương dù có đúng đắn, được nhân dân chờ đợi nhưng khi triển khai thực hiện bao giờ cũng có những khó khăn, vướng mắc, phát sinh từ thực tiễn cuộc sống. Vì vậy, tính tiên phong còn có vai trò là động lực thôi thúc đảng viên mạnh dạn, có trách nhiệm với Đảng, với nhân dân trong việc đề xuất điều chỉnh để cho đường lối, chính sách ngày càng phù hợp với thực tiễn, với lòng dân; chủ động tìm tòi, thử nghiệm góp phần hoàn thiện chủ trương, chính sách. Tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên thấp thì đường lối, chính sách dù có đúng đến mấy cũng khó thành hiện thực, thậm chí còn bị vô hiệu hóa bằng những việc làm sai trái, quan liêu dẫn đến lòng tin của nhân dân đối với Đảng giảm sút, hình ảnh người đảng viên bị khúc xạ, méo mó.

Năm là, tính tiên phong của đảng viên là tấm gương sáng dẫn dắt, lôi cuốn quần chúng nhân dân đoàn kết, tin Đảng, theo Đảng, qua đó mà tăng cường mối liên hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân. Tính tiên phong, gương mẫu là sự thể hiện cụ thể hình ảnh của người đảng viên, tạo nên tình cảm tốt đẹp trong quần chúng, từ đó cán bộ, đảng viên được nhân dân ủng hộ và tín nhiệm. Tính tiên phong, gương mẫu không cao, không đúng đắn sẽ làm phai mờ hình ảnh của đảng viên, hạ thấp uy tín của Đảng. Vì thế, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên là con đường trực tiếp nhất, cơ bản nhất để nhân dân tin theo, gắn bó với Đảng. Gương mẫu về hành động thực tiễn là phương pháp giáo dục, thuyết phục bằng sự thật, bằng hành động trực quan; là hình thức gây ấn tượng sâu sắc nhất đối với quần chúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Nói chung thì các dân tộc phương Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”⁽⁵⁾./.

----------------------------------------------------------
(1) C.Mác và Ph.Ăngghen (1993), Toàn tập, tập 9, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr. 614 - 615.
(2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 195
(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.8, tr. 498.
(4) Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 10,Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.463.
(5) Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, tập 1, Nxb Chính trị quốc gia, Hà nội, tr.263.

TS. Nguyễn Văn Hào
(Nguồn: TCCS)