Trước hết, cần phải khẳng định rõ, để đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong mỗi thời kỳ lịch sử, việc đào tạo bồi dưỡng lý luận chính trị có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, củng cố niềm tin, xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực tiễn.

V.I.Lênin đã khẳng định: Không có lý luận cách mạng thì cũng không thể có phong trào cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng cho rằng: “Nguyên nhân của bệnh chủ quan là: Kém lý luận, hoặc khinh lý luận, hoặc lý luận suông”(1), Người khẳng định: Không có lý luận chính trị thì chí khí kém cương quyết, không trông xa thấy rộng, trong lúc đấu tranh dễ lạc phương hướng, kết quả là “mù chính trị”, thậm chí hủ hóa, xa rời cách mạng.

Ngay từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII năm 1996, Đảng ta đã chỉ rõ: Lười học tập, lười suy nghĩ, không thường xuyên tiếp nhận những thông tin mới, cũng là biểu hiện của sự thoái hóa. Đến Hội nghị Trung ương 4 khóa XII Đảng ta tiếp tục chỉ ra 01 trong số 09 biểu hiện để nhận diện sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong đội ngũ cán bộ, đảng viên đó là “nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”(2), đồng thời Nghị quyết Trung ương 4 khoá XII cũng đã thẳng thắn thừa nhận: “Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, cho cán bộ, đảng viên về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, giảng dạy và học tập nghị quyết của Đảng chưa được coi trọng đúng mức”(3).

Trên thực tế, việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị là nhiệm vụ quan trọng nhằm nâng cao bản lĩnh chính trị, rèn luyện về phẩm chất đạo đức, do đó nếu nhận thức lơ là hoặc sai lệch về tầm quan trọng của lý luận và việc học tập lý luận chính trị dễ dẫn đến tất yếu lười học, ngại học, học đối phó. Gắn với đó, hậu quả trước mắt là chẳng những không nắm được, không thể vận dụng được các học thuyết, các nguyên lý cơ bản và chân chính của chủ nghĩa Mác - Lê-nin mà còn không thể hình thành và vận dụng được cái cơ bản của học thuyết Mác chính là tư duy khoa học khách quan. Đây là vấn đề hệ trọng, có ảnh hưởng to lớn, thậm chí từ nó và do nó mà có thể kéo theo hàng loạt những vấn đề phức tạp, hệ trọng khác của suy thoái về đạo đức, lối sống, cách thức làm việc, chứa đựng tiềm ẩn những mối nguy hại đối với Đảng, Nhà nước và toàn bộ hệ thống chính trị. Đảng ta đã thấy trước sự nguy hại của việc suy thoái về tư tưởng chính trị khi nhắc nhở “sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống dẫn tới “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa” chỉ là một bước ngắn, thậm chí rất ngắn, nguy hiểm khôn lường, có thể dẫn tới tiếp tay hoặc cấu kết với các thế lực xấu, thù địch, phản bội lại lý tưởng và sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Những hạn chế, khuyết điểm nêu trên làm giảm sút vai trò lãnh đạo của Đảng; làm tổn thương tình cảm và suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, là một nguy cơ trực tiếp đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ”(4).

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn tình trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên đang coi nhẹ việc học tập, nghiên cứu lý luận chính trị, đồng thời có những biểu hiện sao nhãng, xem nhẹ việc học. Nhận diện đúng về căn nguyên của thực trạng trên là cơ sở quan trọng để đưa ra những biện pháp khắc phục kịp thời chính là một trong những việc làm cần thiết hiện nay.

Để phòng, chống tình trạng lười học tập lý luận chính trị, nghị quyết của Đảng ở một bộ phận cán bộ, đảng viên cần thực hiện tốt một số giải pháp:

Một là, thường xuyên giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp và cán bộ, đảng viên học tập lý luận chính trị

Nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, của đội ngũ cán bộ đảng viên là cơ sở hàng đầu có ý nghĩa quyết định đến chất lượng học tập học tập lý luận chính trị, khắc phục tình trạng lười học tập lý luận chính trị của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Vì vậy, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng cần tiếp tục giáo dục, quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Kết luận số 69-KL/TW ngày 14-4-2010 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Quy định 54-QĐ/TW ngày 12-5-1999 của Bộ Chính trị (khóa VIII) về chế độ lý luận chính trị trong Đảng; Quy định số 164-QĐ/TW ngày 01-02-2013 của Bộ Chính trị về chế độ bồi dưỡng, cập nhật kiến thức đối với cán bộ, lãnh đạo quản lý các cấp; Kết luận 57-KL/TW ngày 08-3-2013 của Ban Bí thư về tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp; Nghị quyết số 32-NQ/TW ngày 26-5-2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo, quản lý;... đảm bảo chặt chẽ, nghiêm túc, tránh tình trạng quán triệt, triển khai qua loa, hình thức, đồng thời thường xuyên thông tin, cập nhật những vấn đề thời sự, văn bản mới, kết quả và thành tựu nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn ở trong và ngoài nước tới mỗi cán bộ, đảng viên. Thực hiện tốt công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn với phương pháp thật sự khoa học, làm cho mỗi cán bộ, đảng viên nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của lý luận chính trị và tư tưởng Hồ Chí Minh, thấy rõ sự cấp thiết phải học tập nâng cao trình độ lý luận đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Phải làm cho mọi cán bộ, đảng viên ở các cơ quan nhận thức rõ lý luận đóng vai trò quan trọng trong nâng cao năng lực trí tuệ, trình độ và phương pháp tư duy, năng lực lãnh đạo của Đảng, xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức để từ đó xây dựng động cơ, ý thức, trách nhiệm trong học tập lý luận chính trị. Trên cơ sở đó lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng chương trình, kế hoạch và triển khai thực hiện ở cấp mình, trong đó cần lưu ý đến việc lựa chọn nội dung, thời gian, hình thức bồi dưỡng lý luận chính trị cho từng cấp, từng đối tượng cho phù hợp.

Hai là, cấp ủy các cấp thực hiện nghiêm quy định, chế độ học tập lý luận chính trị gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên

Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) của Đảng yêu cầu: “Có kế hoạch học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận bắt buộc hằng năm đối với cán bộ, đảng viên gắn với việc cung cấp thông tin, cập nhật kiến thức mới phù hợp từng đối tượng, từng cấp, từng ngành, từng địa phương”(5). Theo đó, cấp ủy các cấp phải duy trì và thực hiện đúng các quy định, chế độ về học tập lý luận chính trị trong Đảng; phát huy vai trò nêu gương của người đứng đầu, của cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, phải coi việc học tập lý luận chính trị là nghĩa vụ bắt buộc đối với mọi cán bộ, đảng viên và phải được quy định thành chế độ để mọi người tự giác thực hiện nghiêm túc. Đưa chế độ tự học tập, nghiên cứu lý luận chính trị thành tiêu chí bắt buộc trong hoạt động của cán bộ, đảng viên. Phòng, chống triệt để tình trạng lười, ngại học tập lý luận chính trị của một bộ phận cán bộ, đảng viên.

Thường xuyên cung cấp thông tin về những quan điểm, chủ trương mới của Đảng, Nhà nước đến cán bộ, đảng viên một cách kịp thời, bảo đảm tính trung thực, đầy đủ, chính xác, khách quan, khoa học. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã chỉ rõ: “Chủ động định hướng, cung cấp thông tin thường xuyên hoặc đột xuất; chú trọng tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, những thành quả trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, những nhân tố tích cực, điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt”(6). Kịp thời ngăn chặn, không để cán bộ, đảng viên hoang mang, dao động trước những thông tin thất thiệt, xuyên tạc, bịa đặt sai sự thật của các thế lực thù địch trên các trang mạng xã hội, khắc phục bệnh lười học, xem thường lý luận chính trị.

Ba là, phát huy tính tích cực, chủ động của mỗi cán bộ, đảng viên trong tự học tập, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ lý luận chính trị

Cán bộ, đảng viên ở các cơ quan cần thấm nhuần sâu sắc lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mục đích của việc học. Đó là học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, Tổ quốc và nhân loại. Phải thường xuyên học tập, trau đồi phẩm chất chính trị, gắn việc học lý luận với thực tiễn công việc hàng ngày: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế. Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để tiến bộ kịp nhân dân”(7). Cũng theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc học lý luận chính trị không chỉ dừng ở phạm vi trường lớp mà phải nêu cao tinh thần tự học, học ở mọi nơi, mọi lúc “học ở trường, ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân (8). Cần dành thời gian nghiên cứu kỹ các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các nhà tư tưởng, vận dụng vào tình hình thực tiễn. Gắn những tri thức thu được vào thực tiễn cuộc sống, tránh lý luận suông. Không ngừng phấn đấu, tu dưỡng đạo đức cách mạng thông qua con đường học tập.

Mỗi cán bộ, đảng viên ở các cơ quan cần khiêm tốn học hỏi, chống tự cao, tự đại, thỏa mãn với những kiến thức đã có. Trong học tập, nghiên cứu cần phải tránh hai khuynh hướng là giáo điều và kinh nghiệm chủ nghĩa, tiếp thu lý luận một cách máy móc “kinh viện”, không biết vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể; đồng thời phải tránh chủ nghĩa kinh nghiệm, tuyệt đối hóa vai trò của kinh nghiệm, coi nhẹ, phủ nhận vai trò của lý luận. Gắn việc tự học, tự nghiên cứu với tích cực, chủ động đấu tranh, phê phán với các quan điểm sai trái, thù địch, nhất là đấu tranh trên không gian mạng Internet để làm thất bại âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động, phần tử cơ hội và bất mãn chính trị hiện nay. Để khắc phục nhận thức sai lệch trong nghiên cứu, vận dụng lý luận chính trị và tư tưởng Hồ Chí Minh ở một bộ phận cán bộ, đảng viên, cần kiên quyết đấu tranh với tình trạng từ nắm bắt lý luận hời hợt dẫn đến nhận thức sai lệch; khắc phục những biểu hiện của bệnh kinh nghiệm chủ nghĩa, giáo điều và nhất là bệnh coi nhẹ lý luận, ngại học lý luận chính trị. Đề cao trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong đấu tranh với các quan điểm sai trái để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đặc biệt chú ý việc phát huy vai trò của các nhà khoa học, nhà lý luận, các lực lượng chuyên trách công tác ở các cơ quan thông tấn báo chí ở Trung ương trong đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng. Công tác tuyên truyền cần tạo ra diễn đàn trên các báo, tạp chí, tổ chức các hội thảo khoa học,... để nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động nghiên cứu, vận dụng lý luận chính trị và tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn. Muốn vậy, trong công tác xây dựng Đảng phải hướng đến mục tiêu làm cho mỗi cán bộ, đảng viên rèn được đức khiêm tốn, thật thà, khắc phục khó khăn trong nghiên cứu, học tập, không tự xem mình là giỏi lý luận, phải đào sâu suy nghĩ tác phẩm của các nhà kinh điển, phải thật sự tự nguyện, tự giác, nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ; phải dũng cảm bảo vệ chân lý của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh.

Bốn là, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng, lấy kết quả học tập lý luận chính trị làm thước đo phẩm chất, năng lực, phân loại của cán bộ, đảng viên

Đây là một trong những khâu quan trọng trong công tác giáo dục, bồi dưỡng lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên nhằm đối chiếu, so sánh kết quả đã đạt được với mục tiêu, yêu cầu đã xác định. Theo đó, cần tăng cường kiểm tra và quản lý chặt chẽ chất lượng học tập, quán triệt triển khai các nghị quyết của Đảng, hoạt động giáo dục lý luận chính trị phải bảo đảm thực chất, hiệu quả thiết thực. Thường xuyên biểu dương những tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên gương mẫu thực hiện nghiêm, chấp hành tốt việc học tập, nghiên cứu; mặt khác góp ý, phê bình nghiêm khắc đối với những cán bộ, đảng viên có biểu hiện lơ là, chưa nghiêm túc trong học tập lý luận chính trị. Căn cứ vào ý thức, thái độ, trách nhiệm và kết quả học tập lý luận chính trị để đánh giá, nhận xét, xếp loại, phân loại cán bộ, đảng viên và bình xét thi đua khen thưởng hàng năm.

Năm 1947 trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”, Chủ tịch Hồ chí Minh đã nhấn mạnh: “Có kinh nghiệm mà không có lý luận, cũng như một mắt sáng, một mắt mờ”. Người nêu lên yêu cầu đối với cán bộ, đảng viên: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời. Suốt đời phải gắn liền lý luận với công tác thực tế. Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi. Thế giới ngày ngày đổi mới, nhân dân ta ngày càng tiến bộ, cho nên chúng ta phải tiếp tục học và hành để theo kịp nhân dân”(9). Hiện nay, việc phòng, chống tình trạng lười học tập lý luận chính trị của một bộ phận cán bộ cán bộ, đảng viên trở thành vấn đề cấp thiết, quan trọng hàng đầu đối với công tác xây dựng Đảng. Đây là biện pháp tốt nhất, tích cực nhất để giúp cho đội ngũ cán bộ, đảng viên nâng cao trình độ lý luận chính trị, có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với mục tiêu lý tưởng cách mạng của Đảng, thấm nhuần lý luận chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giữ vững nguyên tắc tổ chức, lãnh đạo trong Đảng, phẩm chất, đạo đức, lối sống; kiên quyết đấu tranh và kịp thời nhận diện, phòng ngừa và ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Cùng với đó, việc tích cực triển khai học tập chuyên đề “Xây dựng phong cách, tác phong công tác của người đứng đầu, của cán bộ, đảng viên trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” gắn với việc học tập lý luận chính trị có vai trò đặc biệt quan trọng đối với Đảng và hoạt động lãnh đạo của Đảng./.

------------------------------------
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, t 5, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Chính trị quốc gia - Sự thật 2011, tr. 273
(2) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.28
(3) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Sđd, tr.25
(4) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Sđd, tr.23
(5) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.36-37.
(6) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.39
(7) Hồ Chí Minh: Về văn hóa, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004, tr. 149
(8) Hồ Chí Minh: Về văn hóa, Sđd, tr 119, 114-116
(9) Hồ Chí Minh, Toàn tập, t5, Sđd, tr. 377