(TGAG)- Năm năm qua (2011-2015), trong bối cảnh khu vực và thế giới có nhiều biến động, phức tạp và khó lường hơn. Kinh tế thế giới phục hồi chậm hơn dự kiến, một số đối tác kinh tế lớn của chúng ta gặp khó khăn, giá cả một số mặt hàng, nhất là giá dầu, giảm sâu. Cạnh tranh và tập hợp lực lượng giữa các nước lớn diễn biến nhanh chóng và phức tạp. Các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu,
khủng bố quốc tế và bệnh dịch có xu hướng trầm trọng hơn. Một số vấn đề khu vực, nhất là tranh chấp lãnh thổ, biển, đảo căng thẳng hơn giai đoạn trước. Kiên định mục tiêu đối ngoại “vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa (XHCN) giàu mạnh”, trên cơ sở thế và lực của đất nước từng bước được nâng cao, 05 năm vừa qua: “Quan hệ đối ngoại, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, có hiệu quả. Vị thế, uy tín quốc tế của nước ta tiếp tục được nâng cao”.

Chúng ta đã giữ vững được môi trường hòa bình, ổn định, thuận lợi cho phát triển, đưa các mối quan hệ đối ngoại quan trọng đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả.

Cùng với việc tiếp tục củng cố, phát triển quan hệ đoàn kết đặc biệt với Lào, quan hệ hữu nghị truyền thống và hợp tác toàn diện với Cam-pu-chia, các mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác với các nước XHCN và bạn bè truyền thống, kết quả nổi bật của đối ngoại là đã hoàn thành việc xây dựng khuôn khổ quan hệ đối tác với hầu hết các nước có ảnh hưởng lớn ở khu vực và trên thế giới.

Đại hội Đảng lần thứ VII (1991) Việt Nam nêu rõ quan điểm “muốn là bạn với tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế”, rồi từng bước chuyển sang thực hiện “đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại.” Từ chỗ bị bao vây cô lập, Việt Nam đã nhanh chóng xây dựng quan hệ hữu nghị và hợp tác với hơn 180 quốc gia và vùng lãnh thổ vào cuối những năm 1990. Bước sang thế kỷ 21, trong bối cảnh cục diện quốc tế biến đổi sâu sắc, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước ngày càng được đẩy mạnh, đòi hỏi công tác đối ngoại phải tiếp tục đổi mới để phát huy hết các tiềm năng, thế mạnh phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn mới. Đại hội lần thứ XI (năm 2011), Đảng ta chủ trương “tích cực, chủ động hội nhập quốc tế”.

Trong số hơn 200 quốc gia trên thế giới hiện nay, có khoảng 60 quốc gia có sức mạnh đáng kể về kinh tế, chính trị, khoa học và công nghệ… và có khả năng tác động ở những mức độ khác nhau tới môi trường hợp tác quốc tế. Trong đó, xây dựng quan hệ tốt về chính trị, có những cơ chế hợp tác tốt về các mặt với khoảng 30 quốc gia chủ chốt là vấn đề chiến lược đối với nước ta.
Đối tác chiến lược có đặc điểm nổi bật là không chỉ có sự hiểu biết lẫn nhau sâu sắc, mà hai bên còn có lòng tin chính trị ở mức cao: Giữa lãnh đạo cấp cao thường xuyên có trao đổi, thăm viếng lẫn nhau. Giữa hai nước hình thành nên các cơ chế hợp tác toàn diện, ưu tiên cho một số lĩnh vực hợp tác chiến lược. Sự hợp tác cùng có lợi đạt tới mức cao để tạo ra đối tác, tạo ra sự tùy thuộc lẫn nhau một cách sâu sắc, nhất là trên một số lĩnh vực chủ chốt. Đối tác toàn diện chủ yếu nhấn mạnh khía cạnh hợp tác toàn diện, cùng có lợi.

Trong nhiệm kỳ Đại hội XI, chúng ta đã thiết lập thêm quan hệ đối tác chiến lược với 8 nước trong tổng số 15 nước đối tác chiến lược đã được xây dựng trong 15 năm qua (Nga (2001), Ấn Độ (2007), Trung Quốc (2008), Nhật Bản, Hàn Quốc và Tây Ban Nha (2009), Anh (2010), Đức và Italy (2011), Thái Lan, Indonesia, Singapore và Pháp (2013), Malaysia và Philippines (2015). Nâng cấp lên đối tác chiến lược toàn diện hoặc sâu rộng với hai nước, lập quan hệ đối tác toàn diện với ba nước trong tổng số 10 nước đối tác toàn diện, trong đó có cả năm nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (Hà Lan (2010), Đan Mạch (2011); thiết lập quan hệ đối tác toàn diện với: Nam Phi (2004), Chile, Brazil và Venezuela (2007), Australia và New Zealand (2009), Argentina (2010), Ukraine (2011), Hoa Kỳ và Đan Mạch (2013).

Quan hệ đối tác được xây dựng trên nền tảng quan hệ bình đẳng, tôn trọng luật pháp quốc tế, thể chế chính trị, độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, thúc đẩy hợp tác cùng có lợi. Quan hệ của ta với các đối tác, nhất là các đối tác hàng đầu như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Nga, Nhật Bản, EU, các nước cùng trong Cộng đồng ASEAN… đi vào khuôn khổ ổn định, đồng thời mang lại ngày càng nhiều lợi ích về kinh tế, thương mại, đầu tư, chính trị, quốc phòng, an ninh, văn hóa… Gần đây, quan hệ với các đối tác hàng đầu không chỉ phát triển mạnh trên kênh Nhà nước, Chính phủ, mà còn được đẩy mạnh trên cả kênh Đảng, Quốc hội.

Công tác đối ngoại đã đóng góp tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

5 năm qua, chúng ta ngày càng chủ động, tích cực trong việc đàm phán và ký kết các Khu vực mậu dịch tự do (FTA), hội nhập sâu và toàn diện hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Ta đã hoàn thành ba FTA song phương với các đối tác quan trọng, bao gồm FTA với Hàn Quốc, FTA với Liên minh kinh tế Á - Âu và FTA với Liên hiệp châu Âu. Tính đến nay, Việt Nam đã ký kết và tham gia 11 FTA khu vực và song phương, trong đó có sáu FTA trong khuôn khổ hợp tác ASEAN. Đặc biệt, đối với Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), Việt Nam đã tích cực triển khai các biện pháp ưu tiên nhằm thực hiện Kế hoạch tổng thể xây dựng AEC. Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia thành viên có tỷ lệ thực hiện cao nhất các biện pháp trong Lộ trình Cộng đồng Kinh tế ASEAN.

Tháng 10-2015, ta đã cùng các nước thành viên kết thúc đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP). Ta cũng tiếp tục đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) nhằm đạt được một thỏa thuận kinh tế toàn diện, phù hợp điều kiện của Việt Nam và các nước ASEAN. Ở cấp độ toàn cầu, tại Hội nghị Bộ trưởng Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) tháng 12-2013, Việt Nam đã cùng với các thành viên WTO thông qua Gói cam kết thương mại Ba-li, khai thông bế tắc trong đàm phán trong khuôn khổ WTO đã kéo dài nhiều năm. Cho đến giữa năm 2015, ta có quan hệ kinh tế - thương mại với hơn 224 quốc gia và vùng lãnh thổ, thu hút trên 250 tỷ USD FDI. Trong 5 năm qua, chúng ta đã vận động được thêm 36 đối tác mới, nâng tổng số đối tác chính thức công nhận quy chế kinh tế thị trường ở nước ta lên 59. Những hoạt động kinh tế đối ngoại này đã đóng góp tích cực vào việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tăng cường thu hút đầu tư, ODA, thu hút khách du lịch, đấu tranh chống những hành động gian lận thương mại, áp đặt các rào cản thương mại làm tổn hại tới lợi ích chính đáng của doanh nghiệp và nhà nước ta.

Công tác đối ngoại đã góp phần quan trọng vào nhiệm vụ giữ vững chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo, bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Với Trung Quốc, hai bên đã ký Hiệp định quy chế tàu thuyền đi lại tại khu vực tự do đi lại ở cửa sông Bắc Luân và Hiệp định khai thác và bảo vệ tài nguyên du lịch khu vực thác Bản Giốc. Chúng ta đã chủ động và tích cực duy trì đàm phán về vùng biển ngoài cửa vịnh Bắc Bộ, hợp tác trong lĩnh vực ít nhạy cảm và bàn bạc về hợp tác cùng phát triển. Hai bên đã đạt được “Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển”. Ngày 19-12-2015, hai bên đã khởi động khảo sát chung tại một số khu vực thỏa thuận ngoài cửa vịnh Bắc Bộ, chuẩn bị triển khai một số dự án về hợp tác ít nhạy cảm trên biển để thực hiện mục tiêu phân định và hợp tác cùng phát triển tại vùng biển này.
 
Với Lào, hai bên hoàn thành dự án tăng dày tôn tạo hệ thống mốc giới, đạt được nhiều thỏa thuận trong việc phát triển đường biên giới hòa bình, hữu nghị. Với Cam-pu-chia hai bên đã hợp tác tốt giữ gìn an ninh, trật tự và giải quyết ổn thỏa các vấn đề phát sinh ở khu vực biên giới; tiếp tục công tác phân giới cắm mốc trên đất liền (hiện đã đạt hơn 80%).

Trước những diễn biến phức tạp ở Biển Đông, công tác đối ngoại đã thực hiện nghiêm túc những chủ trương, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, sử dụng linh hoạt, triệt để các biện pháp chính trị - ngoại giao, mọi kênh đối thoại, tiếp xúc ở các cấp độ song phương và đa phương, khu vực và quốc tế, kiên quyết đấu tranh bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, đồng thời chủ động tranh thủ mọi cơ hội để giảm căng thẳng, khôi phục lòng tin, thúc đẩy hợp tác hữu nghị, nỗ lực đối thoại nhằm tìm kiếm một giải pháp cơ bản, lâu dài cho vấn đề Biển Đông. Chúng ta đã tranh thủ được công luận quốc tế lên tiếng ủng hộ lập trường chính nghĩa của Việt Nam, bác bỏ các yêu sách vô lý, phản đối các hành động đơn phương thay đổi nguyên trạng, vi phạm luật pháp quốc tế, nhằm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông và khu vực. Trong những năm qua, vấn đề Biển Đông là chủ đề được quan tâm và nêu trong nhiều Tuyên bố, văn kiện của nhiều tổ chức, diễn đàn đa phương như ASEAN, Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Nhóm nước G-7, EU…

Đối với các thế lực lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo để can thiệp vào công việc nội bộ của đất nước, chúng ta đã sử dụng nhiều biện pháp, kiên quyết đấu tranh bảo vệ Đảng, bảo vệ sự nghiệp chính nghĩa, bảo vệ hệ giá trị Việt Nam. 5 năm qua, chúng ta đã chủ động tổ chức các cuộc đối thoại với các nước, các tổ chức quốc tế về các vấn đề này. Chúng ta cũng đã tăng cường công tác thông tin cho cộng đồng quốc tế về thực tế quá trình xây dựng và triển khai chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong các lĩnh vực này. Công tác đối ngoại đã phối hợp chặt chẽ với công tác bảo vệ pháp luật trong việc đẩy lùi và vô hiệu hóa các âm mưu và hành động chống phá Đảng và Nhà nước ta trong các vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo. Năm năm qua, nhiều hoạt động hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế nhằm chia sẻ thông tin, tăng cường năng lực xây dựng và thực thi pháp luật cũng được mở ra, tạo cơ sở cho các đối tác hiểu rõ hơn những chuyển biến về chính sách và thực thi chính sách ở Việt Nam.

Vị thế quốc tế của đất nước được nâng lên thông qua việc nâng tầm đối ngoại đa phương từ “tham gia tích cực” lên “chủ động đóng góp xây dựng, định hình luật chơi chung”, bảo vệ và thúc đẩy hiệu quả các lợi ích chiến lược về an ninh, phát triển của Việt Nam, đồng thời thể hiện tinh thần “thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”. Việt Nam đóng góp nhiều sáng kiến quan trọng tại các diễn đàn đa phương có tầm ảnh hưởng lớn như ASEAN, Liên hợp quốc, APEC, ASEM, hợp tác tiểu vùng Mê Công… Thành tích nổi bật đáng kể là chúng ta đăng cai thành công Đại hội đồng Liên minh nghị viện thế giới (IPU) lần thứ 132, đóng góp cho Liên hợp quốc trong việc xây dựng và triển khai Chương trình nghị sự phát triển bền vững sau năm 2015, được các nước tin cậy bầu với số phiếu cao vào Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2014-2016, Ủy ban kinh tế - xã hội Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2016-2018, Ủy ban di sản thế giới của UNESCO nhiệm kỳ 2013-2017, lần đầu tiên tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (PKO)./.